Chúng tôi về xã Trường Yên (huyện Hoa Lư) vào một ngày cuối tháng tư. Còn một tuần nữa mới tới ngày khai hội, song không khí lễ hội đã ngập tràn khắp nơi, không chỉ là những trang trí khánh tiết, cờ hoa rực rỡ, không khí lễ hội còn len lỏi vào từng nếp nghĩ, từng câu chuyện của mỗi người dân của xã Trường Yên. Chúng tôi gặp cụ Dương Văn Bắc, một người con của xã Trường Yên. Cụ Bắc đã ngoài 80 tuổi, hiện cụ đang sinh sống cùng con cháu ở Hà Nội. Tuổi cao, sức khỏe đã kém đi nhiều, song năm nào cũng vậy, cứ đến ngày quê hương mở hội thì cụ cùng con cháu thu xếp công việc để về dự lễ hội. Năm nay cũng vậy, chưa tới ngày khai hội, cụ dành thời gian đi thăm bà con làng xóm, cảm nhận được sự đổi thay từng ngày của quê hương mình. Cụ bảo: Tôi đã cao tuổi rồi, không biết còn được dự Lễ hội Trường Yên thêm được bao nhiêu năm nữa. Với tôi, về với lễ hội là được trở về với cội nguồn. Vài chục năm nay, hầu như năm nào quê hương mở hội tôi cũng về. Vậy mà mỗi lần về với lễ hội, cái cảm giác háo hức, linh thiêng vẫn còn vẹn nguyên. Đặc biệt, từ năm nay Lễ hội Trường Yên được tổ chức với vị thế là Di sản văn hóa phi vật thể của quốc gia. Tôi nghĩ, niềm tự hào, trách nhiệm tạo nên một lễ hội đậm đà bản sắc văn hóa của các vùng, miền không chỉ là của riêng người dân xã Trường Yên mà còn là của từng người dân trong tỉnh.
 

Thi đấu cờ người tại Lễ hội Trường Yên
 

Ông Nguyễn Thế Vịnh, Chủ tịch UBND xã Trường Yên cho biết, tháng 12-2014, Lễ hội Trường Yên được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Với niềm tự hào đó, thời gian qua, xã đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền nhằm nâng cao ý thức, lòng tự hào và trách nhiệm của người dân địa phương về việc bảo vệ di tích, đóng góp vào thành công của lễ hội. Đặc biệt, để lễ hội diễn ra thành công, vui tươi, lành mạnh, xã còn giao nhiệm vụ cho các tổ chức đoàn thể như Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Đoàn thanh niên, Hội Người cao tuổi, Hội Cựu chiến binh… đẩy mạnh tuyên truyền và có những việc làm sáng tạo, thiết thực, ý nghĩa hướng về lễ hội. Theo đó, các tổ chức đoàn thể phân công cán bộ đến tận các hộ gia đình để tuyên truyền và phát động các hoạt động vệ sinh đường làng, ngõ xóm, góp phần tạo môi trường sạch đẹp, tạo ấn tượng tốt đẹp trong lòng du khách mỗi khi về trẩy hội.  Đối với những người được phân công tham gia trực tiếp lễ hội đều tự giác, chủ động và tích cực tập luyện để chuẩn bị các tiết mục, phần việc được giao với ước muốn đóng góp vào thành công của lễ hội. Đặc biệt, bên cạnh tham gia thực hiện tốt các phong trào do địa phương phát động, mỗi người dân Trường Yên đều có ý thức gìn giữ hình ảnh thanh lịch của người Cố đô thông qua những việc làm, lời nói, công việc… của chính mình.

 

Không khí náo nức hướng về ngày hội không chỉ có ở riêng xã Trường Yên. Những ngày này, nhiều địa phương khác trong tỉnh cũng đang tích cực chuẩn bị những tiết mục văn hóa đặc sắc nhất để mang tới lễ hội nét văn hóa đặc trưng của địa phương mình. Chúng tôi về xã Khánh Tiên, huyện Yên Khánh để tham gia vào một buổi tập luyện của CLB múa trống Khánh Tiên. Bà Nguyễn Thị Hoài, Chủ nhiệm đồng thời là người múa trống cái của CLB tâm sự: Chúng tôi đã đi biểu diễn ở nhiều nơi, dự nhiều cuộc thi và đã từng giành các giải cao, chúng tôi cũng đã từng biểu diễn ở các lễ hội làng… Tuy nhiên, đây là lần đầu tiên CLB múa trống Khánh Tiên tham gia biểu diễn ở Lễ hội truyền thống Trường Yên. ý thức được niềm tự hào ấy, các thành viên trong CLB chủ động thu xếp việc nhà, việc đồng áng để hăng hái tham gia luyện tập. Trong khi đó, tại huyện Nho Quan, không khí luyện tập của các thành viên trong đội cồng chiêng cũng đang diễn ra hết sức khẩn trương. Vẫn là các tiết mục truyền thống, ai cũng đã thuộc nằm lòng nhưng vẫn được luyện tập kỹ càng, công phu. Trong đội cồng chiêng, ai cũng nắn nót, chỉn chu từng tiết mục với niềm tự hào rằng, qua các tiết mục biểu diễn cồng chiêng, du khách về trẩy hội Trường Yên sẽ hiểu hơn về con người và mảnh đất giàu văn hóa Nho Quan nói riêng và tỉnh Ninh Bình nói chung.

 

Ông Phạm Ngọc Văn, Trưởng phòng Gia đình và nếp sống văn hóa, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết, nét mới trong Llễ hội truyền thống Trường Yên năm nay đó là huy động sự tham gia của các địa phương, đơn vị trong toàn tỉnh. Bởi vậy, Lễ hội Trường Yên đã trở thành niềm tự hào chung của mỗi người dân trong tỉnh. Đến thời điểm này, các huyện, thành phố, thị xã đã xây dựng kế hoạch đăng ký các nội dung tham gia lễ hội. Tất cả các địa phương đều hăng hái tập luyện để tham gia các cuộc thi do tỉnh tổ chức như: Bóng chuyền, vật dân tộc, hội trại, thi mâm ngũ quả tiến vua, tổ chức các hoạt động Nghệ thuật quần chúng tham gia tại lễ hội. Các huyện, thành phố, thị xã cũng đã chỉ đạo các xã, phường, thị trấn vận động nhân dân treo cờ hưởng ứng lễ hội và chào mừng các ngày lễ lớn của dân tộc, vận động các đoàn tế nam quan, nữ quan, đồng quan tại cơ sở về thực hiện nghi thức tế lễ cổ truyền tại lễ hội.