Đền Vực vông

        Cố đô Hoa Lư được ghi dấu là mảnh đất ba triều, sáu vua và trường tồn 42 năm trong lịch sử dân tộc. Trải qua hơn 1000 năm, những cung điện của triều Đinh - Tiền Lê không còn nữa. Trên vị trí kinh đô xưa, sau này các triều đại phong kiến đã cho xây dựng nhiều công trình tín ngưỡng để ca ngợi, tri ân những bậc tiền bối đã có công với dân với nước. Một trong số các công trình tín ngưỡng đó là Đền Vực Vông.

       Đền Vực Vông là di tích thuộc khu Di tích Lịch sử - Văn hóa Cố đô Hoa Lư. Đền có một vực xoáy nên gọi là Đền Vực Vông. Ngôi đền gắn liền với huyền thoại về tấm gương sáng, trung, trinh, tiết, liệt của phu nhân Mỹ quận công, húy danh là Nguyễn Thị Niên.

        Đền Vực Vông nằm ở phía Tây kinh thành Hoa Lư, nay thuộc thôn Chi Phong - Xã Trường Yên - Huyện Hoa Lư -Tỉnh Ninh Bình. Đền được xây dựng vào thế kỷ XVI, nhưng ngôi đền cũ hiện nay không còn, ngôi đền mới được xây lại theo phong cách kiến trúc triều Nguyễn. Phía trước đền là dòng sông Hoàng Long, sau lưng là núi.

        Đền Vực Vông được kiến trúc theo kiểu Chữ Tam gồm 3 tòa:

          - Tòa Bái đường: Ở giữa Bái đường thờ Quan giám sát. Hai bên thờ Nam Tào, Bắc Đẩu.

          - Tòa Trung đường: thờ Mỹ Quận Công và hai người con trai.

          Phía trên tòa Trung đường có bức đại tự “Tối linh từ” (Tạm dịch: đây là nơi linh thiêng). Bên tả có chữ “Trung”, bên hữu có chữ “Liệt”.

        - Tòa Chính cung: Thờ bà Chúa Vực Vông, tên húy là Nguyễn Thị Niên, người làng Canh Hoạch, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Nội). Bà là con gái Nguyễn Quyện - tướng dưới thời Mạc. Trong quân đội của ông có hai vị Quận công: Quận Mỹ (Bùi Khuê) và Quận Kế (Phạm Văn Ngạn). Cả hai đều muốn lấy con gái của Nguyễn Quyện.

        Thời đó, ở Vực Vông có vực xoáy lớn, gây ngập lụt và tai họa cho dân làng. Vì thế, hàng năm ở đây có tục lệ cúng lễ, sau đó ném lễ vật là một người con gái xuống vực xoáy cho thuồng luồng ăn. Bà Nguyễn Thị Niên muốn bỏ hủ tục lạc hậu đó nên đã ra điều kiện, ai tìm được nguyên nhân đã gây họa cho dân làng thì bà sẽ đồng ý làm vợ.

        Quận Mỹ, đã tìm ra được nguyên nhân đó là dòng chảy bị đá ngăn lại làm đổi dòng nước. Ông đã lấy đá lấp dòng chảy đối lưu, dòng sông trở lại như cũ. Người dân được sống yên ổn, không còn tục ném người xuống cho thuồng luồng ăn thịt. Quận Mỹ Bùi Khuê lấy được con gái của Nguyễn Quyện. Quận Kế tức giận dùng mưu hãm hại Nguyễn Quyện để đoạt chức trấn thủ Trường Yên. Sau đó âm mưu hại chết Quận Mỹ chiếm đoạt Nguyễn Thị Niên.

        Sau khi chồng chết, Bà giả vờ ưng thuận theo Quận Kế, chuốc rượu say rồi chặt đầu Quận Kế để trả thù cho cha và chồng. Sau đó, Bà gieo mình tại ngã ba sông Gián Khẩu tự vẫn, một ngày sau, thi thể của bà lại ngược dòng trôi về Vực Vông.

        Để tưởng nhớ người đã có công xóa bỏ hủ tục lạc hậu, đem lại cuộc sống bình yên cho nhân dân, đồng thời ca ngợi đức tính trung trinh, tiết liệt, nhân dân đã xây dựng đền thờ để tưởng nhớ Bà. Ngôi đền được tu sửa thờ cúng uy nghi, có tiếng là linh thiêng, cảnh đẹp thanh nhã u tịch, nhân dân thập phương về lễ bái rất đông để tưởng nhớ về một người con gái tài hoa, tiết nghĩa. Hàng năm, Lễ hội đền Vực Vông được tổ chức từ ngày 14/3 đến ngày 16/3 âm lịch.

          Đền Vực Vông còn lưu bức Đại tự: “Tiết Liệt Trung Trinh” và bài thơ:

Gián Khẩu gieo mình giương tiết nghĩa

Vực Vông dựng lại cảnh cương thường

       Hỡi khách má hồng qua lại đó

       Dừng chân ngắm cảnh để làm gương.

                                                Đào Thị Mỹ Dung- PGĐ Trung tâm