Chạy xe chầm chậm trên con đường quốc lộ 1A mới thấy đất Hoa Lư nay đã thay đổi hơn xưa nhờ vào việc khai thác tiềm năng du lịch có hiệu quả. Từ một vùng đất chiêm trũng, Hoa Lư giờ đây đã vươn lên trở thành một địa điểm du lịch nổi tiếng (thuộc Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới Quần thể danh thắng Tràng An). Không giống như Bái Đính với các hạng mục hoành tráng, không như Tràng An thơ mộng với non xanh nước biếc, Cố đô Hoa Lư mang nét cổ kính, thăng trầm cùng với nhịp chảy thời gian.
 

Đang vào dịp nghỉ lễ nên dòng người hành hương về vùng đất Cố đô rất đông, không ồn ào, náo nhiệt, mà nghiêm trang, thành kính mang theo tâm nguyện của mình khi về vùng đất Tổ.
 

Đất Cố đô khi xưa được vua Đinh Tiên Hoàng xây thành, dựng hào để chống quân xâm lược, hiện nay Cố đô Hoa Lư vẫn còn lưu giữ nhiều dấu tích lịch sử, những nét kiến trúc điêu khắc gỗ tinh xảo, độc đáo trong hai đền là đền vua Đinh Tiên Hoàng và đền vua Lê Đại Hành được xây dựng từ thế kỷ 17.
 

Đường đi vào đền được quét dọn sạch sẽ, hai bên là những hàng cây, ao cá tạo nên không gian thoáng đãng, tĩnh mịch, lớp vôi vữa đã nhuốm màu rêu phong thời gian càng làm tăng thêm nét thâm trầm, cổ kính của di tích. Vào bên trong đền, mùi thơm của nhang, của hương hoa cúng bái như đan quyện vào nhau, người người thành tâm khấn vái, rồi lặng lẽ quay ra, chẳng ai bảo ai mà tự ngẫm được ý thức văn minh nơi đền chùa. Với nhiều kinh nghiệm tác nghiệp và vốn kiến thức lịch sử sâu rộng, các hướng dẫn viên thuyết minh về các giai đoạn thăng trầm của lịch sử triều Đinh - Tiền Lê, về sự thăng trầm của di tích. Lối dẫn dắt câu chuyện nhẹ nhàng, hợp lý, lại rất thú vị khiến các câu chuyện lịch sử trở nên sinh động, dễ đi vào lòng người, để ta hiểu thêm về một giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc.
 

Một góc Cố đô từ trên cao
 

Rời đền, tôi đi về hướng cổng Nam, ra phía làng Yên Thành, ngôi làng có rất nhiều nét đặc trưng của làng quê vùng Bắc Bộ với những lũy tre xanh, những ngôi nhà cổ và rất nhiều di tích lịch sử khác như Đền Công chúa Phất Kim, chùa Nhất Trụ, chùa Kim Ngân… tạo nên một quần thể các di tích và danh thắng phong phú đa dạng. Ngoài các di tích lịch sử còn có nhiều nhà cổ với mật độ dày đặc, dù có sự thay đổi về nếp sinh hoạt nhưng cơ bản những ngôi nhà ấy vẫn giữ nguyên hiện trạng vốn có, với những nét đẹp truyền thống về cả không gian và kiến trúc của nhà cổ, khiến ta như trở về tuổi thơ đã từng được sống quãng đời nghèo khó mà giản dị, ấm áp tình thân. Đó là một tiềm năng du lịch rất lớn của vùng đất này.
 

Tạm biệt nhé đất Cố đô, ta trở về với cuộc sống thực tại đầy bận rộn, những lúc mệt mỏi, hãy tìm cho mình một nơi yên bình để về tịnh tâm, để nhìn nhận lại vị trí mà ta đang đứng, con đường mà ta sẽ đi, vùng đất Cố đô sẽ là một lựa chọn lý tưởng để du khách tìm hiểu về những nét lịch sử, văn hóa tiêu biểu của dân tộc.